Назарбаев Университетінің ғалымдары адамның кенеттен жүрек өлімінің дамуындағы жаңа генетикалық факторларды ашты. Бұл жаңалық жүрек ауруларының табиғатын жақсы түсінуге және дені сау адамдарда жүрек ауруларының даму қауіпін алдын алуға көмектеседі. Бірегей зерттеу нәтижелері рецензияланатын Plos One ғылыми журналында жарияланды.

АҚШ-тың кардиолог ғалымдарының мәліметтері бойынша кенеттен жүрек өлімі табиғи себептермен әлемдегі төртінші адам өлімінің себебі болып табылады. Кенеттен жүрек өлімінің екі негізгі сценарийі бар: жүректің пароксизмалды қарыншалық тахикардиясы, кенеттен пайда болатын және минутына 150-300 соққы жиілікпен жүрек соғуының кенеттен тоқтайтын ұстамасы немесе қарыншалар фибрилляциясы, қарыншалардың үйлестірілген қысқаруының болмауы. [1] Қарыншалар фибрилляциясы және оған ауысатын қарыншалық тахикардия асқынған инфаркт пайда болғаннан кейін алғашқы сағат ішінде өлімнің ең жиі себебі болып табылатынын атап өткен жөн.

Электрокардиограммалар деректерін талдау кенеттен жүрек өлімі кезінде қайтыс болғандардың 83.5%-да қарыншалық аритмиялар немесе сирек жүрек асистолиясына ауысатын брадикардиялар пайда болғанын көрсетеді. Ал шамамен 5-тен 12% -ға дейін кенеттен өлу жағдайлары бұрын ауру белгілері жоқ сау адамдарда ешқандай симптомдарсыз орын алады. Осы мәліметтерге сүйене отырып, ғалымдар жүрек ырғағының қарыншалық бұзылулары өлімге қарсы аритмиялардың жоғары даму ықтималдығымен немесе кенеттен аритмиялық өлім деп аталуымен байланысты екеніне сенімді.

– Генетикалық негізделген аурулар немесе каналопатиялар жүректің бұлшықет жасушаларындағы калий немесе кальций иондарының бұзылуымен байланысты. Олар сондай-ақ бүкіл әлемдегі жүрек жетіспеушілігі мен кенеттен жүрек өлімінің негізгі себебі болып табылады, – дейді медицина ғылымдарының докторы, National Laboratory Astana Геномдық және дербес медицина зертханасының меңгерушісі Айнұр Ақылжанова.

Генетикалық мутациялар кенеттен жүрек өліміне әсер ете ме? Генетикалық фонды модельдеу қалай жүргізіледі және өмір салты, қоршаған орта факторлары және т. б. сияқты генетикалық емес факторлар жүрек ауруларының дамуында қандай рөл атқарады? Бұл сұрақтарға NLA генетик-ғалымдары жақында өткен зерттеуде жауап беруге тырысты. Ғалымдар кальцийдің саркоплазмалық ретикулумнан (ескерту – басқа жасушалардың эндоплазмалық ретикулумына ұқсас бұлшықет жасушаларының мембраналық органеллалары, оның басты функциясы кальций йондарының (Са2+) қоры болып табылады) цитоплазмаға өтуіне әсер ететін негізгі ойыншылардың бірі болып табылатын рианодинді рецептор-2 (RYR2) генінің мутацияларын зерттеді Бұл гендегі мутациялар катехоламинергиялық полиморфты қарыншалық тахикардия (CPVT1) дамуының себебі болып табылады.

Жоба аясында ғалымдар қарыншалық тахикардияның түрлі нұсқалары бар 70 қазақстандық науқастардың, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерінің ДНҚ-сында RYR2 генінің генетикалық мутацияларын зерттеді. Назарбаев Университетінің ғалымдары қарыншалық тахикардияның дамуына әсер ете алатын бұрын белгісіз екі генетикалық нұсқаны, сондай-ақ 2-ші типті оң қарыншаның аритмогенді дисплазиясымен (ARVD2) байланысты бұрыннан белгілі генетикалық мутацияны анықтады.

Сонымен қатар, ғалымдар диагностикаланған қарыншалық тахикардиясы бар қазақстандық науқастарда және олардың клиникалық/фенотиптік дені сау отбасы мүшелерінде аритмияның дамуындағы жаңа сирек генетикалық факторлардың клиникалық маңыздылығын бағалады. Бұл нәтижелер Қазақстанда жүрек патологиясы мен кенеттен жүрек өлімінің даму қауіптерін бағалауға және олардың алдын алуы бойынша іс-шараларды әзірлеуге мүмкіндік береді.

Доктор Ақылжанова 2000 жылға дейін әлемде CPVT емдеу кезінде генетикалық тәсіл қолданылмағандығын атап өтті. 2001 жылы CPVT1 дамуындағы RYR2 жүректің рианодин рецепторы геніндегі мутациялардың рөлі алғаш рет дәлелденді. Катехоламинергиялық полиморфты қарыншалық тахикардия балалар мен ересектер арасында кенеттен өлімнің себебі болуы мүмкін болғандықтан, Жүрек ырғағы қоғамы және Еуропалық жүрек ырғағы қауымдастығы отбасы мүшелерінде ерте генетикалық тестілеуді өткізуді ұсынады. Назарбаев Университетінің ғалымдары генетикалық факторларды тасымалдайтын науқастарды клиникалық бақылау одан әрі қауіп факторлары мен олардың жүрек ауруларының дамуына әсерін түсінуге ықпал ететінін атап өтті.



[1] Адамның жүрегі төрт бөлек қуыстан – камералардан тұрады. Жүректегі сорғылардың өзіндік рөлін жүрекшелер (сол және оң) және қарыншалар атқарады.

1-7 сәуір аралығында Назарбаев Университетінде “NU Green Week” жасыл апталығы өтті. Іс-шараны Қазақстандағы Швейцария елшілігінің және Green Campus кеңсесінің қолдауымен NU Green Society студенттік қауымдастығы ұйымдастырды. NU Green Week негізгі идеясы – экологиялық сауаттылық мәдениетін ілгерілету және қоршаған орта проблемаларына назар аудару.

Дүйсенбі
Іс-шараның бірінші күні NOMAD клубының қатысуымен эко-дебаттар өткізілді, NU Drama Club-ның жанды көрінісі өтті және NU Green Society эко-кеңестері берілген буклеттер таратылды. Сондай-ақ, бүкіл әлем бойынша соңғы жылдардағы аралардың өмірі және олардың жаппай өлімінің құпиялығы, бүгінгі өркениеттің оларға деген қауіп-қатері және ауыл шаруашылығы дақылдарын тозаңдатуға қатыса отырып, адамзатты азық-түлікпен қамтамасыз етуге қосқан, баға жетпес үлесі туралы “More than honey” деректі фильмі көрсетілді.

Сейсенбі
Қалдықтарды сұрыптау бойынша семинарға қатысушылар қоқысты дұрыс сұрыптауды үйреніп қана қоймай, сонымен қатар макулатура мен пластиктерді Green coins-ке және бағалы сыйлықтарға айырбастай отырып, интерактивті сабаққа қатысты. Семинар аясында № 68 “Бұлақ” балабақшасынан келген кішкентай экологиялық энтузиасттар қолданылған пластикалық бөтелкелерден, қағаздан, ыдыстан және т.б. өз бұйымдарын көрсетіп, ересектерді табиғатқа ұқыпты қарауға үйретті.

Eco-talks сарапшылары тұрақты даму бойынша өз білімдерімен, идеяларымен және тәжірибесімен бөлісті. Спикерлер ” био-батареяларда болашақ бар ма?”, “Экономика саласында орман неге үйрете алады?”, “Сіз шынымен қалдықтарды басқарудың қамын ойлайсыз ба?”, “Qoqys-қалдықтарды басқарудың смарт жүйесі” тақырыптары бойынша сөз сөйледі.


Сәрсенбі
Іс – шараның үшінші күні NU Green week қатысушылары Children’s Development Foundation-мен бірлесіп ұйымдастырылған Garage sale сатудан түскен ақшаны қайырымдылыққа жұмсады. Сондай-ақ, қалаушылар университеттің энергополигоны бойынша жаңартылатын энергия турын өткізіп, күн фотоэлектрлік жүйелерінің, жел турбиналары мен жылу күн жүйелерінің жұмысымен танысты. Танымал ютуб-блогер және вайнер Эльдана Сатыбалдиева қалдықтарды сұрыптаудың маңыздылығы туралы айтып, жасыл станцияға өту тәжірибесімен бөлісті. Күн қызықты Treasure Hunt іс-шарасымен аяқталды, оның барысында студенттер көңіл көтеріп қана қоймай, энергия ресурстарын үнемдеу және “жасыл” өмір салты туралы көптеген пайдалы ақпаратпен танысты.

Бейсенбі
Қалалық фермер жөніндегі сарапшылар Ирина Пи мен Мәулен Ахметов ғимараттар ішіндегі қалалық фермерлердің тәжірибесі туралы айтып берді. Ал арнайы қонақтар bloomerang.kz әдемі флорариум жасау үрдісін көрсетті және оларды күту бойынша кеңестер берді. Сондай – ақ, адам баласы қолымен жасаған қасіретті зұлмат – Арал теңізінің жоғалуына арналған фильмнің режиссері Катина Суворованың қатысуымен “Ертең теңіз” фильмі көрсетілді. Фильм аяқталған соң қатысушылар фильмді түсірушіге өз сұрақтарын қойды.

Жұма
НУ студенттері мен қызметкерлері вегетариандық азық-түлік жәрмеңкесінде аспаздық тағамдардың дәмін татып, өздерінің құмартқан дәмдерін өзгерту туралы ойлануға мұмкіндіктері болды.

Сенбі
Сенбі күні Назарбаев Университетінің 100-ге жуық студенті 8 сағат бойы Бурабай курортын қоқыстан тазартты. Балалар бірнеше топтарды құрып, пластик, шыны, металл және жалпы қоқыс жинады. Қайта өңдеуге жататын қоқысты экологиялық белсенділер астанаға апарып, шыны және пластик бөтелкелер мен қаңылтыр банкілер қайта өңделетін болады.

Жексенбі
Апта “Азия парк” СОО-да қалдықтарды сұрыптау бойынша мастер-класпен және Спарта Астана ЭКО-клубы ұйымдастырған плоггингке қатысумен аяқталды.

Сонымен қатар, апта бойы Назарбаев Университетінде Қазақстанның бірегей табиғатына арналған QazaqGeography фотосуреттерінің көрмесі өтті. Фотосуреттердің басым бөлігі Қазақ Географиялық қоғамының экспедициясы кезінде жасалды.

13-14 сәуір айында Digital Creativity Laboratory (NURIS) Loughborough University-мен серіктестікте кәсіпкерлік дағдыларды және креативті экономиканы дамыту жөніндегі British Council бағдарламасы аясында Назарбаев Университетінің студенттері арасында

«Creative Spark Case Competition» кейсін шешу бойынша жарыс өткізді. Кейс Назарбаев Университетінің қызметі мен оның инфрақұрылымында орын алған мәселемен байланысты болды.

Кейс Назарбаев Университетінің маркетинг департаменті тарапынан тағайындалды және Назарбаев Университетінде тиімді және жан-жақты коммуникациялық шешім табу үшін жіберілді, бұл электрондық поштаны, қағазды пайдалануды және үнемі көтерілетін ақпараттық шуды азайтады.

Конкурс сандар бойынша келесі керемет нәтижелер әкелді!

96 қатысушылар
24 сағаттық жұмыс
23 түпнұсқа шешімдер
Жалпы сыйақы қоры £ 3000

1 орын – “Sanitary CheckUp” тобы
Команда ең төменгі қажетті ресурстармен проблеманы толыққанды шешуді ұсынды. Шешім машинада оқытуға арналған жаңалықтар мен ақпараттық бюллетеньдерді таңдау функциясымен толықтырылды.

2 орын – “No Names” тобы
Команда теориялық шешімді қана қоймай, веб-сайттың жұмыс үлгісін және әлеуметтік желі қағидаты негізінде құрылған және Google күнтізбесімен біріктірілген мобильді қосымшаны ұсынды.

3 орын – “Enigma” тобы
Команда тіркелгі түрін, дербестендірілген мазмұнды, QR-кодты пайдаланып, оффлайн ресурстармен интеграциялау функциясы бар қосымшаның жұмыс үлгісін ұсынды.

Біздің судьяларымыз
Султангазин Болат, Бизнес-акселератор, Директор
Увалиева Асель, Маркетинг департаменті, Директор
Акст Ксения, Аға менеджері, Маркетинг департаменті
Галина Корецкая, British Council, Өнер және креативті экономика меңгерушісі

“Design Thinking” тақырыбына воркшоп
Loughborough университетінден келген профессор Dr. Antonius van den Broek “Design Thinking” тақырыбына оқытатын воркшоп өткізді, воркшоп кейсті анағұрлым жақсы шешуге көмектесті!

“From Idea to Startup” тақырыбына воркшоп
Стратегиялық консультант Магрифа Камиева қатысушылар үшін семинар өткізді, ол стратегияны және жоспарды дерексіз идеядан тиімді қалыптастыруға бағытталған.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша әлемде күн сайын туберкулезден 4 500-ге жуық адам қайтыс болады және 30 000 адам осы ауруға шалдығады. Соңғы онжылдықта көптік (мультирезистентті) және кең ауқымды дәрілерге төзімділігі бар туберкулездің пайда болуы осы аурумен күрестегі медицинана жетістіктеріне қауіп төндіріп отыр.

Назарбаев Университетінде де туберкулезге қатысты зерттеулер белсенді түрде жүргізілуде. Ғалымдар негізгі туберкулезге қарсы препараттарға төзімділікті анықтайтын факторларды гендік деңгейде анықтауға тырысуда. «National Laboratory Astana» ЖМ, Өмір туралы ғылымдар орталығының ғалымдары М.tuberculosis генетикалық тұқымдастарының құрылымын анықтау бойынша клиникалық изоляттарды генотиптеуді өткізгеннен кейін, Қазақстанда кездесетін туберкулез штаммдарының жеті негізгі генотиптерін анықтады.

– W-Beijing тұқымдасы Азия аймағы елдерінде кең тараған және туберкулезге қарсы препараттарға дәрілік төзімділікпен ассоциацияланған . Біз бұл түр туберкулезбен алғаш рет ауырған науқастардың 60%-да және бұрын емделген туберкулезбен ауыратын науқастардың 83%-да басым екенін анықтадық, – деп хабарлады «National Laboratory Astana» ЖМ, Геномдық және дербес медицина зертханасының жетекші ғылыми қызметкері Ұлан Қожамқұлов.

Beijing (Пекиндік) тұқымдасы Азия елдерінде жиі кездеседі, бірақ бүгін оны әлемнің кез-келген бөлігінде табуға болады және көбінесе жастардың арасында басым. Алғаш рет Beijing тұқымдасының штаммдары Нью-Йоркте (АҚШ) 1990-шы жылдары мультирезистентті туберкулез ошақтарын анықтау кезінде идентификацияланды. 1995 жылы осындай сипаттамалары бар М. tuberculosis изоляттары Пекин қаласында (Қытай) табылды және бұл топ Пекиндік «Beijing» деп аталды, себебі барлық изоляттардың 92% осы тұқымдасқа тиесілі болды. Еуропа мемлекеттері арасында W-Beijing штаммдары негізінен Шығыс Еуропа мен бұрынғы КСРО елдерінде таралған.

NLA зерттеушілері туберкулезге қарсы препараттарға сезімтал, мультирезистентті М.tuberculosis клиникалық штаммдары мен кең дәрілік препараттарға төзімділігі бар штаммдардың толық геномдарының салыстырмалы биоинформатикалық анализін өткізді. Нәтижесінде, дәрілік-төзімді штаммдарда 4 ортақгенетикалық локус (PE_PPE тұқымдасының гендері) анықталды, ал дәрілік-сезімтал штаммдарда бұл гендер жоқ болып шықты. Назарбаев Университетінің ғалымдары дәл осы гендер ағзаны туберкулездің дәрілік-төзімді штаммдарымен жұқтыруына ықпал ете отырып, аурудың ағымын нашарлатуы мүмкін деп санайды.

Енді ғалымдар қазақстандық дәрілік-төзімді штаммдарының анықталған геномдарының нәтижелерін халықаралық мәліметтер базасымен салыстырғысы келеді. Бұл туберкулез қоздырғыштарының дәрілік препараттарға төзімділігінің пайда болу механизмдерін жақсы түсінуге мүмкіндік береді және туберкулездің, вакциналардың және туберкулезге қарсы жаңа препараттардың жақсартылған диагностикасын әзірлеуге ықпал ететін болады.

Ким Джонсук өзінің жұбайы, Оңтүстік Кореяның Президенті Мун Чжэ Инге оның Қазақстанға мемлекеттік сапары барысында серік болды. Бірінші ханымды Студенттік істер және халықаралық қатынастар жөніндегі НУ вице-президенті Қадиша Даирова басқарған делегациясы қарсы алды.

Алдымен қонағымыз Yeboseyo студенттік K-pop би клубының шығармашылығымен танысты. Одан кейін Ким Джонсук Корей бұрышына барып, онда ол қызметкерлер, студенттер, сондай-ақ Кореядан келген профессорлар және олардың отбасы мүшелерімен танысты. Ким Джонсук өз атынан НУ кітапхана қорына 100 кітап жеке сыйға тартты.

Өткен жылы доктор Тимур Атабаев Scopus 2018 Award «Жылдың жас ғалымы» марапатына ие болды. Ғылым және технологиялар мектебінің ассистент-профессорының зерттеу қызығушылықтары биомедицинада, энергетикада және фотокатализде қолдану үшін көп функционалды органикалық емес наноқұрылымдардың синтезі мен сипаттамаларын зерделеуді қамтиды. Нанотехнологиялар – доктор Атабаевпен бүгінгі сұхбатымыздың тақырыбы.

– Тимур, қазіргі ғылымдағы нанотехнологиялардың танымалдығының құпиясы неде?

– Осыдан жиырма жыл бұрын көптеген жетекші халықаралық университеттер мен компаниялар нанотехнологиялар саласындағы зерттеулермен байланысты жобаларды белсенді қаржыландыра бастады. Нанотехнологияларға басты қызығушылық наноматериалдардың ерекше беріктігі, өткізгіштігі, сондай-ақ осы материалдардың магниттік, оптикалық және каталитикалық қасиеттері сияқты практикалық қасиеттерінен туындады. Нано-деңгей – бұл шын мәнінде шама шегі, басқаша айтқанда наноқұрылымнан тұратын осы молекулалар мен атомдардың мөлшері ғана аз немесе кем болуы мүмкін. Нанотехнологиялар нарығының басым бөлігі бүгінгі күні негізінен электрондық компоненттермен ұсынылған. Бұлар компьютерлер мен телефондардың жұқа қабыршықты чиптері, магниттік дискілік жинақтауыштар, наносенсорлар және т.б. Нарықтың басқа бөлігі фармацевтикалық, косметикалық және химиялық индустрия өнімдерімен (абсорбенттер, күн көзінен қорғайтын кремдер, бактерияға қарсы құралдар), тозуға және коррозияға төзімді жабындар, суды тазалауға және газ шығарындыларын бейтараптандыруға арналған мембраналар, химиялық индустрияға арналған катализаторлар және т. б. бар. Бұдан басқа, нанотехнологиялар өте пайдалы болуы мүмкін, мысалы, жасыл энергетика, экология, медицина, азық-түлік және ауыл шаруашылығы өнеркәсібіндегі басқа да мысалдар өте көп.

– Онкологияда нанотехнологияларды қолдану бойынша сіздің жұмыс істейтініңіз мәлім.

– Иә, бүгін мен Оңтүстік Кореяның бірнеше зерттеушілері бар командада улы емес көп функционалды нанобөлшектерді құру бойынша жұмыс істеймін, олар тек рак клеткаларына селективті бекітіледі, дәрілік компоненттерді белгіленген жерге жеткізеді және инфрақызыл сәулеленудің әсерінен рак клеткаларын бұзады. Неге бұл маңызды дейсіз ғой? Себебі, бүгінгі күні бүкіл әлем бойынша рак ауруын диагностикалау және емдеу процедуралары кезінде көптеген жағымсыз жанама әсерлері бар химиялық контрасты агенттерді пайдалану жиі қолданылады, атап айтқанда, олар ағзаны улы элементтермен улайды және тіпті өлімге әкелуі мүмкін (мысал ретінде белгілі американдық актер Чак Норристің әйелін алуға болады, ол ағзаның улануынан гадолинмен емделеді). Біздің зерттеулер онкологиялық науқастардың емделуін қауіпсіз жүргізуге көмектесе алады.

– Сіздің зерттеуіңіз қазір қандай деңгейде?

– Біз әртүрлі нанобөлшектердің көп санын уыттылыққа сынадық және өзіміздің міндеттерімізге сәйкес келетін бірнеше биоүйлесімді материалдарды бөлдік. Қазір біздің топ бірнеше параметрлерді оңтайландырумен жұмыс істейді: бұл нанобөлшектердің өлшемдері, мезоауектілік, наножүйенің тұрақтылығы және нәтижелердің ұдайы өсуі. Біз параметрлерді оңтайландыруды аяқтағаннан кейін біздің әріптестеріміз клиникаға дейінгі зерттеулерге кірісетін болады. Клиникаға дейінгі және клиникалық зерттеулер ұзақ мерзімге созылуы мүмкін екенін атап өткен жөн, бірақ біз барынша оптимистік көңіл күйдеміз.

– Шаң біздің қаламыздың үлкен экологиялық проблемасы болып табылады. Бүгін елорда нарығында тұрғын үйлерді шаңнан қорғайтын терезелерге наноторлар пайда болды. Олар шынымен де тиімді ме?

– Наноқұрылымдар суды тазалау үшін бұрыннан бері қолданылады, әдетте бұл сүзгілер мен мембраналар, сондай-ақ ауа да наноторлар арқылы тазалануы мүмкін. Наноторлар полимерлердің өзара өрілген наноөлшемді талшықтарын білдіреді. Талшықтар арасындағы тесіктердің шағын өлшемдерінің арқасында шаңның үлкен бөлшектері бөлмеге кіре алмайды және сол тордың бетінде қалады. Айтпақшы, Оңтүстік Кореяда бірнеше жылдар бойы адамды электромагнитті сәулеленуден қорғау үшін нанобөлшектері бар пластикалық қабыршақ коммерцияландырылған.

– Өз зерттеулеріңізде Сіз қандай жабдықты пайдаланасыз?

– Назарбаев Университетінде нанотехнологиялар саласында күрделі зерттеулер жүргізуге мүмкіндік беретін өте жақсы зертханалық база бар. Біз рентгенқұрылымды дифрактометрмен және С-4 жаңа корпусындағы электрондық микроскоптармен жиі жұмыс істейміз. Сонымен қатар, біз өзіміздің мектебіміздегі инфрақызыл, УК-көрінетін және флюоресцентті спектрофотометрлерді белсенді түрде пайдаланамыз. Нанотехнологияларды зерттеу кезінде қымбат техника қажет емес екенін атап өткім келеді. Өткен жазда біз әріптестерімізбен бірге оқушыларға ашық таныстырылымдар өткіздік, онда суда Pb(II) қорғасын иондарын анықтау үшін флуоресцентті көміртекті нанобөлшектерді қалай пайдалану керектігі көрсетілді. Қорғасын адам ағзасы үшін өте улы элемент болып табылады және жиі ауыз суда болуы мүмкін. Сондай-ақ, суда қорғасынды табуға көмектесу үшін ең қарапайым қанттан дайындалған көміртекті нанобөлшектерді пайдалану мүмкін екенін бәрі білмейді. Себебі, ультракүлгін сәуле шығару кезінде синтезделген көміртекті нанобөлшектер жасыл спектрде флуоресцирленеді. Суда қорғасын иондарының аздаған мөлшері болса да, жасыл сигнал өшеді, ал судағы металдардың басқа иондары осы нанобөлшектердің флуоресценттік қасиеттеріне әсер етпейді. Бұл жылдам, селективті және қорғасын иондарының бар-жоғына су сынамаларын арзан түрде талдау жүргізу мысалдарының бірі. Иә, бұл да нанотехнологиялар болып табылады.

Әңгімелесуші туралы: Тимур Атабаев 2012 жылы Пусан ұлттық университетінің Наноғылымдар және нанотехнологиялар колледжінде PhD дәрежесін алды. 2012 жылдан бастап 2017 жылға дейін Пусан және Сеул ұлттық университеттерінде (Оңтүстік Корея) профессор-зерттеуші болып жұмыс істеді. Доктор Атабаев Назарбаев Университетінің Ғылым және технологиялар мектебінде 2017 жылдан бастап сабақ береді.

2019 жылы 26 сәуірде Назарбаев Университетінде INURA / АЙНУРА (Innovative Nazarbayev University’s Research Accelerator) импульсті күшті ион үдеткіші негізінде жаңа зерттеу кешені ашылды. Ион үдеткішінің құрылысы Назарбаев Университеті (Қазақстан), Берклидегі Лоуренс ұлттық зертханасы (АҚШ) және Томск ұлттық зерттеу политехникалық университеті (Ресей) арасындағы үш жақты ынтымақтастықтың нәтижесі болып табылады.

“Біз осы саладағы ең үздік әлемдік сарапшылармен әзірленген және Қазақстанда да, шетелде де өзінің қажеттілігін көрсеткен бірегей қондырғыны құрдық. INURA үдеткіші Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі қаржыландыратын бес жылдық “НУ-Беркли заттың, перспективалы материалдар мен энергия көздерінің сыни жағдайын зерттеудің стратегиялық бағдарламасы” ғылыми-техникалық бағдарламасын жүзеге асыру аясында құрылды”, – деп атап өтті Назарбаев Университеті Президентінің Кеңесшісі, доктор Канат Байгарин. Канат Байгарин үдеткішті іске қосу бойынша НУ ғылыми-зерттеу тобының жетекшісі болып табылады, сондай-ақ топқа НУ Ғылым және технологиялар мектебінің ассистент-профессоры, доктор Александр Тихонов және НУ ғылыми қызметкері, доктор Марат Кайканов кіреді.

Сол күні Назарбаев Университетінде Берклидегі Лоуренс ұлттық зертханасы (АҚШ), Томск ұлттық зерттеу политехникалық университеті (Ресей), Ядролық физика институты, Еуразия ұлттық университеті, Қазақ ұлттық университетнің қатысуымен халықаралық семинар өтті, онда INURA үдеткішінде жүргізілген алғашқы тәжірибелердің нәтижелері, мөлдір өткізгіш жабындарды модификациялау, наноұнтақты синтездеу, наноматериалдарды құрылымдық модификациялау, сондай-ақ көлемді плазмадағы наносекундты ұзақ бумалардың зарядтық бейтараптануын зерттеу бойынша талқыланды. Қатысушылар INURA үдеткішінің одан әрі дамуын және бірлескен ғылыми және қолданбалы зерттеулер мен жұмыстарды талқылады. Семинардың басты спикерлері – доктор Алессандро Ратти және доктор Томас Шенкель (АҚШ), профессор Геннадий Ремнев (Ресей), ассистент-профессор Александр Тихонов және ғылыми қызметкер Марат Кайканов (Казахстан).

Үдеткіш туралы: INURA – 10 000-ға жуық ампермен, ұзақтығы 80 нс (наносекунд) және 400,000 эВ-қа дейін энергияны (протондар мен көміртегі иондары) беретін жоғары импульсті ион үдеткіші. INURA үдеткіші іргелі және қолданбалы зерттеулердің кең ауқымы үшін әзірленген көп мақсатты зерттеу кешені болып табылады. Атап айтқанда, үдеткіш арқылы құрылған иондық сәуле түрлі қатты заттардың, соның ішінде наноматериалдардың құрылымдық модификациясы үшін бірегей және тиімді құрал болып табылады. Бұдан басқа, INURA үдеткіші жоғары қуатты иондық сәулелер физикасы және плазма физикасы сияқты салаларда жаңа ғылыми нәтижелер береді.

6-7 маусымда Нұр-Сұлтан қаласында VIII Еуразиялық жоғары білім беру көшбасшыларының форумы өтеді. Форум жыл сайын Назарбаев Университетінде өткізіледі. Форумның биылғы тақырыбы “Болашаққа дайын түлектер”.

“Біз қатысушылармен және спикерлермен бірлесе отырып, болашақ түлегі қандай болуы керек деген сұраққа жауап табамыз деп ойлаймын. Жас мамандар ие болуы тиіс қасиеттер, білік пен дағдыларды талқылаймыз”, – деп атап көрсетті Назарбаев Университетінің Вице-провосы Лоретта О ‘ Доннелл.

Назарбаев Университеті Жоғары білім беру мектебінің деканы Аида Сағынтаева студенттердің жоғары оқу орнында алған білімдері тез арада өзектілігін жоғалтады деп санайды. Университеттер үшін студенттердің essential skills (маңызды дағдыларды) дамытуы өте маңызды, оларсыз түлектер болашақта, әсіресе жасанды интеллект технологиясының дамуына байланысты, бәсекеге қабілетсіз болып шығады. Таяудағы болашақта университеттердің жаңа сын-қатерлерге жауап беруіне тура келеді: жоғары білім беру жүйесінің архитектурасы өзгереді, білім берудің дәстүрлі нысандары өзгеріске ұшырап, ескіргендері өткеннің еншісінде қалады.

Форумға қатысушылар, олардың ішінде ТМД, Азия, Еуропа, АҚШ елдері жоғары оқу орындарының бірінші басшылары, сондай-ақ ұлттық және халықаралық компаниялардың өкілдері, өзгермелі еңбек нарығын және жоғары білім беру жүйесінің алдында тұрған жаңа сын-қатерлерді талқылайды. Форумның тақырыбы үздіксіз білім беру тұжырымдамасын, болашақ көшбасшыларды тәрбиелеу және индустриалдық-академиялық экожүйені қалыптастыру мәселелерінде азаматтық контексті талқылауды қамтиды.

Форум туралы қысқаша ақпарат:

Форум жыл сайын сегіз жыл бойы өткізіліп келеді.
Өткен жылғы форумның тақырыбы “Серпінді технологиялар дәуіріндегі жоғары білім инновациясы” болды.
Форумның 30 астам спикері Қазақстан, Ресей, Шри-Ланка, АҚШ, Сингапур, Ұлыбритания, Қытай, Таиланд – барлығы сегіз елдің өкілі болып табылады.
Форумның кейбір спикерлері туралы қызықты деректер:

Энг Чие Тан, Сингапур Ұлттық Университетінің Президенті (көп жылдар бойы рейтинг бойынша Азиядағы № 1 ЖОО, Times Higher Education рейтингі бойынша әлемде 23-ші орында);
Тянь Сюй, Вестлейк университетінің (қытай) Вице-президенті – Қытайдағы алғашқы жеке зерттеу ЖОО, бүгінгі таңда жоғары оқу орны шет елден ең үздік қытайлық ғалымдарды тарту бойынша жұмыс істейді және ғылыми жобаларды табысты ілгерілетуде.
Кенн Росс, Минерва жобасының басқарушы директоры, бұл өз кампусы жоқ Университет. Студенттер 7 елде/қалада оқиды. Өткен жылы Минерва оқуға тілек білдірген талапкерлердің тек 1.9% – ын ғана қабылдады, ал Минерваға оқуға түсу Плющ Лигасының жоғары оқу орындарына түсуден әлдеқайда қиын.

Эмин Аскеров, әлеуметтік кәсіпкер. 2015 жылы “Green TAL”әлеуметтік шеберханасын құрды. Эмин Нұр-Сұлтан қаласында алғашқы әлеуметтік кәсіпкерлік мектебінің негізін қалады. Ресей (2016), Үндістан (2017) халықаралық форумдарына әлеуметтік кәсіпкерлік бойынша сарапшы ретінде қатысты. Әлеуметтік кәсіпкерлер арасында тәжірибе алмасу бойынша “Open World” бағдарламасының номинанты. (Калифорния, АҚШ 2015).

Лейла Ахметова Назарбаев Университетінің студенті, HPAIR халықаралық конференциясы ұйымдастыру комитетінің жетекшісі “Азия және халықаралық қатынастар бойынша Гарвард жобасы” (The Harvard College Project for Asian and International Relations / HPAIR) Гарвард университетінің Азия елдеріндегі жетекшілігі аясындағы аса ірі студенттік конференция болып табылады. Гарвард конференциясы тарихта алғаш рет ТМД-да өтеді. Конференцияны өткізу құқығын Назарбаев Университетінің студенттер командасы 2018 жылдың соңында Жапония, Сингапур, Қытай сияқты және т. б. елдерді артқа тастап, жеңіп алды. Әсіресе, бұл іс-шараның Қазақстан жастарының жылында өтетіні және жас ұрпақ үшін ең өзекті проблемалар мен мәселелерді қозғайтыны ерекше маңызды.

NU Magazine «Үздік электрондық корпоративтік медиа» номинациясы бойынша «Жылдың баспасөз қызметі - 2018» XI халықаралық байқауының жеңімпазы атанды.

Нурлан Исмаилов - Дизайнер
Мадина Какимжанова - Бас редактор
Кымбат Искакова - Редактор
Динара Кусаин - Редактор

Құрметті НУ Қауымдастығы және серіктестер!

НУ Мансап және кәсіптік бағдарлау орталығы назарыңызға
Бюллетеньнің сәуір айы басылымын
ұсынуға қуанышты!

Оқуыңыз көңілді болсын!